Emeklilik başvurularını 2024 yılında yapanlar ve 2025 yılında yapanlar arasında yüzde 25'i aşkın düşüş yaşandı. Örneğin 31 Aralık 2024'ten önce emeklilik başvurusu yapan biri en düşük emekli maaşı olarak yüzde 15.75'lik enflasyon zammı ile birlikte 16 bin 303 lira alacakken bu tarihten sonra başvuru yapmış olması halinde 12 bin 209 lira emekli aylığı alacak.
BirGün yazarı Aziz Çelik emekli aylıklarındaki bu düşüşün nedenlerini yazdı. 'Tüm uyarılara rağmen hükümet gerekli adımları atmadı' diyen Çelik düşüşün sebebi ile ilgili " Emekliliği bekleyenlerin tahmini aylıklarındaki düşüşün sebebi 5510 sayılı yasada yer alan hesaplama yöntemi" ifadelerini kullandı. Çelik düşüşün önlenmesi ile ilgili de, "Bu durumun çözümü basitti. Yasaya eklenecek bir cümle ile bu adaletsizlik giderilebilir. Ancak hükümet tüm uyarılara rağmen bunun gereğini yapmadı" dedi.
Çelik'in yazısından ilgili kısım şöyle:
Hayatın olağan akışına aykırı bu tuhaf düşüş nasıl ortaya çıktı? Önlenemez miydi? Emekliliği bekleyenlerin tahmini aylıklarındaki düşüşün sebebi 5510 sayılı yasada yer alan hesaplama yöntemi. Özetle anlatayım: Emekli aylıklarının hesaplanmasında önemli değişkenlerden biri güncelleme katsayısıdır. Güncelleme katsayısı geçmişteki prime esas kazancının bugünkü değerinin bulunmasını sağlar. 5510 sayılı Kanun’a göre güncelleme katsayısı her yılın aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel endeksindeki (TÜFE) değişim oranının yüzde 100’ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla gelişme hızının yüzde 30’unun toplamına (1) tam sayısının ilâve edilmesi sonucunda bulunan değeri ifade eder. 2008 öncesinde büyümenin yüzde 100’ü hesaba katılıyordu. AKP bunu yüzde 30’a indirdi. Bir güncelleme katsayısı örneği verelim: Yüzde 44,4 resmi enflasyon açıklanan 2024 yılında büyüme yüzde 5 gerçekleşirse güncelleme katsayısı 1,459 olur.
Emekli aylığı için yılın ilk yarısında başvurduğunuzda bir önceki yılın TÜFE ve büyüme oranları bilindiği için güncelleme işleminin yapılması zor değil. Ancak yılın ikinci yarısında (temmuz-aralık) yaşlılık aylığına başvurduğunuzda ne olacak? Örneğin aralık ayı içinde başvurdunuz. İlgili yılın TÜFE oranı henüz belli değil. Son güncelleme katsayısı ne olacak? Özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde bu durum çok önemli. Buna mevzuatta bir çözüm bulunmuş (5510/29 son fıkra) ancak bu çözüm büyük bir soruna yol açtı.
Kanuna göre hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin ilk altı aylık döneme rastlaması halinde ocak ödeme dönemi için aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık dönemine rastlaması halinde ise öncelikle ocak ödeme dönemi, daha sonra temmuz ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır. Karmaşık gelmiş olabilir sadeleştirmeye çalışayım. Eğer yılın ilk 6 ayında emekli olduysanız bir önceki yılın güncelleme katsayısı belli olduğu için güncelleme işlemi yapılacak ve ardından emekli aylıklarına yapılan artış oranı kadar aylığınız artırılacak ve elinize geçecek emekli aylığı olacak.
Eğer Aralık 2024’te yaşlılık aylığı için başvurduysanız ne olurdu? Aralık 2024’te henüz 2024 yılı TÜFE oranı belli olmadığı için hesaplanan aylığa 2024 yılı güncelleme katsayısı yerine emekli aylıklarına 2024 ocak ve temmuz dönemlerinde yapılan artış oranları ayrı ayrı uygulanır ve başvuru tarihindeki aylığınız bulunur. Bilindiği gibi işçi ve Bağ-Kur emeklilerine Ocak 2024’te yüzde 49,25, Temmuz 2024’te yüzde 24,7 zam yapılmıştı. Böylece 2024 yılı için emekli aylığınız yüzde 86,1 oranında artmış olur. Aralık 2024’te bu aylığı alırsınız. Ocak 2025’te ise ayrıca yüzde 15,75 oranındaki 2025 ocak zammı eklenir.
Diyelim 2025 ilk yarısı içinde emekliliğe başvurdunuz. Bilindiği gibi 2024 yıl sonu TÜFE oranı TÜFE 44,4 çıktı ve büyüme de yüzde 5 olursa (44,4+1,5 -yüzde 5’in yüzde 30’u-) 2024 yılında uygulanacak güncelleme katsayısı 1,45,9 olacak. Yılın ilk yarısında başvurduğunuz için ayrıca ilk altı aylık zammı da (yüzde 15,75) alırsınız. Bu ucube tablo özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde son yılın güncelleme katsayısı ile emekli aylıklarındaki yıllık artış arasında önemli bir fark olursa ortaya çıkıyor. Yasa yapılırken öngörülmeyen bu durum 2022 ve 2023 emeklileri arasında da ortaya çıkmıştı. Oysa bu durumun çözümü basitti. Yasaya eklenecek bir cümle ile bu adaletsizlik giderilebilir. Ancak hükümet tüm uyarılara rağmen bunun gereğini yapmadı. 2025 ve sonrası emekliliklerin yaşayacağı yüzde 25 ve üzerindeki aylık kaybının sorumlusu hükümettir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı bu tablodan bilhassa sorumludur. Tüm uyarılara rağmen kılını kıpırdatmamış ve emeklilerin yaşayacağı bu kaybı seyretmiştir.
Emeklilikte kademe bekleyenler (9 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olanlar) bu durumda çifte mağdur olacaklar. Bir yandan 17-20 yıla varan sürelerle geç emeklilik olacaklar öte yandan 2024 yılında ve öncesinde emekli olamadıkları için emekli aylıkları düşmüş olacak"
TABLO YAYIMLADI
Çelik düşle ilgili örnek bir tablo da paylaştı. Çelik'in paylaştığı tablo şöyle:
