Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN), bilim dünyasında heyecan uyandıran bir başarıya daha imza attı. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC)'nde gerçekleştirilen bir deneyde, fizikçilerin “nükleer simya” olarak tanımladığı bir olay yaşandı: Kurşun atomlarının, son derece nadir bir şekilde altına dönüşmesi gözlemlendi.
YÜZYILLARIN HAYALİ BİLİMLE HAYAT BULDU
Ortaçağ’dan bu yana simyacıların nihai arzusu olan kurşunu altına çevirme hayali, uzun süre imkânsız olarak kabul edildi. Çünkü modern kimya, kurşun ile altının farklı elementler olduğunu ve kimyasal yollarla birbirine dönüşemeyeceğini ortaya koymuştu. Ancak CERN’deki ALICE deneyi, bu dönüşümün nükleer fizik aracılığıyla kısmen mümkün olabileceğini gösterdi.
ALTIN, ALICE DENEYİNDE NASIL OLUŞTU?
ALICE (A Large Ion Collider Experiment), LHC’nin ağır iyon çarpışmalarını incelediği dört ana dedektöründen biri. Bu deneylerde, evrenin ilk anlarında oluşan kuark-gluon plazması yeniden yaratılıyor. Ancak altın elementinin ortaya çıkışı, doğrudan çarpışmalardan değil, birbirine çok yakın geçen fakat temas etmeyen kurşun çekirdekleri arasında oluşan elektromanyetik alanlar sayesinde gerçekleşiyor.
Bu “temassız çarpışmalar” sırasında, kurşun çekirdeklerinin oluşturduğu güçlü elektromanyetik alanlar, foton darbeleri üretiyor. Bu fotonlar, çekirdekteki proton ve nötronları dışarı fırlatabiliyor. Ender görülen bazı olaylarda, çekirdekten üç proton birden ayrılıyor ve geriye, atom numarası kurşundan düşük olan altın kalıyor.
ALTIN, OLUŞUR OLUŞMAZ YOK OLUYOR
Bu dönüşüm sonucunda oluşan altın atomları, ışık hızına yakın bir hızla hareket ettikleri için çarpıştırıcının duvarlarına veya dedektörlere çarpıp hemen parçalanıyor. Yani fiziksel olarak bu altınları toplamak mümkün değil. Ancak, deneyde kullanılan Sıfır Derece Kalorimetreler (Zero Degree Calorimeters - ZDC) sayesinde, bu ultra nadir dönüşümler ölçülebiliyor.
BİLİM DÜNYASINDA YENİ BİR DÖNEM Mİ?
Her ne kadar bu süreç pratik anlamda altın üretimini mümkün kılmasa da, nükleer fizik ve parçacık bilimi açısından büyük bir ilerleme olarak kabul ediliyor. Uzmanlara göre, atomaltı parçacıkların nasıl davrandığını anlamada bu tür gözlemler hayati öneme sahip.
