AKP Ekonomi İşleri Başkanı Nurettin Canikli, ''Böyle bir piyasada 128 milyar doların buharlaşması, kaybolması gibi bir durum söz konusu değil. 75 milyar doların Türkiye'deki yerleşik gerçek ve tüzel kişiler satın almışlar, bankalardaki hesaplarında duruyor'' açıklamasını yaptı.

AKP Ekonomi İşleri Başkanı Nurettin Canikli, Merkez Bankası rezervlerinde kaybolduğu belirtilen ve akıbeti sorulan '128 milyar dolar'la ilgili açıklama yaptı. AKP Genel Başkan Yardımcısı Nurettin Canikli Habertürk TV'de Kübra Par'ın 'Açık ve Net' programında gazetecilerin sorularını yanıtladı. Canikli muhalefetin "128 milyar dolar nerede" sorusuna şöyle yanıt verdi: "Merkez Bankası bilançosuna baktığımızda bu anlamda rezervin kendisi gözüküyor. Sadece ismi değişiyor. Piyasaya TL vermek için bu yolla TL Dolar swapı yoluyla dahil ediyor. 2018-2019 yıllarında 30 milyar dolar cari açık oluşmuş. Bunun kaynağı da dış ticaret açığı ve ithalattır. İthalatın içinde altının payına baktığınız zaman bu dönemde Türkiye 2 yılda 36 milyar dolar altın ithalatı yapmış. 2019'da 11 milyar dolar 2020 yılında 25 milyar dolar. Bu altının küçük bölümü bankalara, kurumlara onun dışında önemli kesimi vatandaş tarafından satın alınmıştır.

"BUHARLAŞMA YOK ÖZÜR BEKLİYORUZ"

"Dolayısıyla bir buharlaşma yoktur. Bunu herkes kabul ediliyor. O paraları iç ettiniz, suistimale konu ettiniz, peşkeş çektiniz, yurt dışına transfer ettiniz gibi akılla mantıkla izah edilmesi mümkün olmayan iddialarda bulundular. Bu iddialarda bulunanlardan bir özür bekliyoruz. Bunu beklemek hakkımızdır. Sayın İlhan Kesici'nin bir buharlaşmanın sözkonusu olamayacağını, 'ben konuşmayayım konuşursam partimizin oluşturmaya çalıştığı algı bozulur' dedi. Merkez Bankası döviz piyasasıyla ilişkilerini üç yöntemle belirler. Doğrudan döviz alışı satışı yapar. Döviz alım ya da satış ihalesi yapar. Üçüncü piyasa oyuncusu gibi davranır. Üçüncü yöntem olağanüstü yöntem değildir. 2017'de protokole getirilen yöntem doğal yöntemdir. Bu yöntem 2017'de gündeme geliyor. Bir ara 2019'da bu protokol Hazine ile Merkez Bankası arasında yapılmış akabinde kullanılmaya başlanmış gibi söylendi. Sayın Mehmet Şimşek'in bakanlığı döneminde yapıldı. Özellikle Asya piyasasında, Türkiye'de piyasa kapandığında, bir tarafı TL olan işlemler yapılıyordu. Çok küçük alım ve satımlarla TL'nin değeri yükseliyor veya düşüyordu. O zaman gündeme geldi bu. Asya piyasalarındaki bu sıkıntıyı gidermek amacıyla geldi. Kamu bankaları vasıtasıyla bu yapıldı. Kamu bankası Asya piyasasını takip ediyor." İhale yöntemi şöyle yapılır. İhale yöntemi, doğrudan satış alış yöntemi piyasaya müdahale olarak yapılır. Döviz piyasasında oynaklığı azaltmak amacıyla yapılır. Özellikle TL'nin aşırı değerlendiği yıllarda Merkez Bankası piyasaya döviz satarak doları yükseltmeye çalıştı; yani TL'ye değer kaybettirmeye çalıştı. Diyelim ki doların piyasa kuru 1.5. Merkez Bankası bunu 1.7'ye, 1.8'e çıkarmak istiyor. Türkiye ciddi bir ithalat sıkıntısıyla karşı karşıya kalıyor. Merkez Bankası ihaleyi yaparken diyor ki, 'piyasa 1,5 ama ben 1.6'dan, 1.7'den arttırım yapıyorum' diyor. Diyelim dolar yükseliyor, dalgalanma var. Bunu engellemek istiyor. Piyasa fiyatından daha pahalı dolar alıyor.

"DOLARIN YÜKSELMESİNİ ENGELLEMEK İÇİN PİYASAYA ALTINDAN DOLAR VERİYOR"

Merkez Bankası'nın 1,5 TL'den dolar alması mümkün iken 1.8'den dolar alıyor. Doların yükselmesini engellemek için piyasa fiyatının altından dolar veriyor. Piyasa 1 milyar dolar satılıyor. Piyasa fiyatı örnek olarak 6,5 lira diyelim. Merkez Bankası 6.2, 6.1, belki 6 liraya satıyor. Biz bu yöntemi kullanmış olsaydık. Piyasaya dolar satışını piyasa fiyatının altından satmış olsaydık bizi çiğ çiğ yerlerdi. Şu anda söylenecekleri tahmin bile edemiyorum. Hem ihale yönteminde hem doğrudan satış yönteminde aynı sakıncalar geçerli.

Bu yöntemle ticari banka vasıtasıyla piyasaya giriyor. Müdahale amaçlı değil. Müdahale amaçlı olsaydı Merkez Bankası bu dataları paylaşması gerekirdi. Burada bu yöntemi kullanamazsınız. Yoğun bir talep artışı sözkonusu döviz piyasasında. Ekonometrik çalışmaların tamamında sık yapılan müdahalelerin sonucu değiştirmediği görülmüştür. Bu yöntemde Merkez Bankası, daha doğrusu Merkez Bankası bir ticari banka vasıtasıyla döviz piyasasında oyun kurucu araçların üzerinden piyasayı regüle ediyor. 100 dolar talep ediliyor ama arz 80 dolar. Merkez Bankası burada açığı piyasa karşılamadığı zaman sağlaması gerekiyor. İki yöntemle bunu yapamaz. Kamu bankası piyasa giriyor. Oyun kuruculardan bir tanesi. Merkez Bankası'ndan aldığı bu kaynağı hiç dokunmadan doğrudan satıcı arz edici olarak piyasaya giriyor. Piyasadaki arz açığını bu yolla kapatıyor. Karşısındaki alıcı bunun Merkez Bankası'ndan geldiğini bilmiyor. Arada bir alım emri var, fiyat var, satım talebiyle eşleşiyor, piyasa gerçekleşiyor. Kör broker, işlem gerçekleşene kadar kimse bilmiyor. Dolayısıyla kimseye özel fiyat muamelesi yapmanız mümkün değil.

"BU BİLGİLERİN GİZLİ KALMASI GEREKİR"

Merkez Bankası bu yöntemle piyasaya kamu bankasını normal piyasaya dolar satan olarak gözüküyor. Dolar alan ya da satmak isteyenler bunu bankalar üzerinden yapıyor. Oyun kurucu olanlar, o piyasaya girip dolar alıp satma yetkisi olanlar gözüküyor. Modelin özelliği bu. Bu bilgilerin gizli kalması gerekir. Merkez Bankası'nın bu yolla ne kadar rezerv kullandığı rakamının açılması isteniyor. Kılıçdaroğlu ve arkadaşların talep ettiği bankalardan döviz alanların açıklanması. Bu rakam aslında Merkez Bankası'nın bilançosunu dikkatle izlediğinizde görebiliyorsunuz. Merkez Bankası'nın 2019 ve 2020 yılında ticari banka vasıtasıyla ne kadar döviz verdiğini anlayabilirsiniz. Piyasa şöyle işliyor. Oyuncular piyasaya giriyor. Döviz almak isteyen alım emri gönderiyor, şu fiyattan şu kadar dolar almak istiyorum diyor. Bir başka oyuncu da alım emri görülen fiyattan satım emri veriyor, eşleşme gerçekleşiyor. Satılan tüm dolarlar piyasa fiyatından satılmıştır. Piyasa fiyatının altında bir satış sözkonusu değil. Yöntem zaten buna imkan vermiyor. Bu alım emrine giren oyuncunun, piyasa yapıcı bankanın kimliğini döviz satan, Hazine adına döviz satan muhabir banka, kamu bankası görmüyor, bilmiyor. Sadece tutar ve miktar var, bunu görüyor. Böyle bir piyasa işleyişinde herhangi kişi ve kuruma ayrıcalıklı bir satış sözkonusu olmaz. Sistem buna izin vermiyor. Buna kör broker deniyor. İşlem gerçekleşene kadar brokırlerler kör, görmüyorlar. Bu piyasadaki işlemlerin objektif olma şartlarından bir tanesi budur. Karşı tarafta alıcı ve satıcının işlem sona erene kadar birbirlerini görmemeleri gerekiyor. Başta sayın Kılıçdaroğlu'na ve eleştirenleri bu modeli kullandığımız için bize teşekkür etmesi gerekiyor.

"PİYASA KARŞILAMAZSA MB KARŞILIYOR"

Merkez Bankası bunları bu yöntemle piyasaya vermesi gerekir miydi? Elbette gerekirdi. Piyasada dolara talep varsa, dolar talebi piyasa dinamikleri tarafından karşılanamıyorsa, TL'nin konvertibil olması yüzünden bu talebi Merkez Bankası karşılaması gerekiyor. Eğer bu taahhüdünün gereği talep edilen dövizi vermek zorunda. Bir talep var TL'den dövize geçme talebi. Piyasa karşılamıyorsa Merkez Bankası karşılıyor. Aksi halde temerrüde düşer. Temerrüd ne demektir? İflas demektir. Yoğun bir döviz talebi sorunsuz karşılanan bir ekonomi yok şu anda dünyada. Esas sorun eğer bu talep ortadayken siz bunu karşılamamışsanız Türkiye Cumhuriyeti devleti yükümlülüğünü yerine getirememiş, Bu kelimeyi kullanmak istemiyorum ama iflas anlamına gelir bu. Turizmde sıkıntı yaşanmamış olsaydı bu talebin önemli bölümü piyasa tarafından karşılanmış olacaktı ve Merkez Bankası kaynakları kullanılmayacaktı.