Güneydoğu Asya'da gerilim tırmanıyor. Tayland ile Kamboçya arasında aylardır süren sınır anlaşmazlığı, dün silahlı çatışmaya dönüştü. Her iki ülkenin askerlerinin karşılıklı ateş açması sonucu en az 12 kişi yaşamını yitirdi.
SİLAHLI ÇATIŞMA NASIL BAŞLADI?
Taraflar birbirini ilk ateşi açmakla suçladı. Tayland ordusu, Kamboçya’nın dört Tayland eyaletine roket saldırısı düzenlediğini ve bunun üzerine F-16 savaş uçaklarıyla karşılık verdiklerini açıkladı. Kamboçyalı yetkililer ise çatışmanın, her iki ülkenin hak iddia ettiği Prasat Ta Muen Thom tapınağı yakınlarında Tayland askerlerinin ateş açmasıyla başladığını ve 15 dakika sonra karşılık verdiklerini ifade etti.
Tayland Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre, çatışmalarda 11 sivil ve 1 asker hayatını kaybetti, 24 sivil ile 7 asker yaralandı. Binlerce kişi bölgeden tahliye edildi. Kamboçya tarafı ise henüz can kaybı sayısına dair resmi bir açıklama yapmadı.
TAYLAND BAŞBAKANI NEDEN GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILDI?
Haziran ayında Tayland Başbakanı Paetongtarn Shinawatra’nın, sınır gerilimi hakkında Kamboçya'nın fiili lideri Hun Sen ile yaptığı telefon görüşmesi ülkede büyük tepki topladı. Görüşmede Başbakan’ın Tayland ordusuna yönelik küçümseyici ifadeler kullandığı ve Hun Sen’e “Amca” diye hitap ederek “ne istersen ayarlarım” dediği kaydedildi.
Görüşmenin Hun Sen tarafından sosyal medyada paylaşılmasının ardından, Bangkok sokaklarında on binlerce kişi protesto gösterileri düzenledi. Tepkilerin ardından Shinawatra özür diledi ancak baskılar artınca Temmuz ayı başında Anayasa Mahkemesi tarafından görevden uzaklaştırıldı.
PRASAT TA MUEN THOM NEDEN KRİTİK?
Çatışmaların merkezi olan Prasat Ta Muen Thom tapınağı, hem Tayland hem de Kamboçya tarafından sahipleniliyor. Tapınağın bulunduğu Tayland’ın Surin bölgesinde halkın büyük bölümü Tayca’nın yanı sıra Khmerce de konuşuyor. Bu da Kamboçya ile olan tarihi ve kültürel bağları ortaya koyuyor.
Kamboçya Başbakanı Hun Sen, çatışmaların Taylandlı bir askeri komutanın tapınağı kapatması ve ardından ateş açmasıyla başladığını iddia etti. Tayland tarafı ise Kamboçya’yı suçladı. Tapınak, 9’uncu yüzyıldan 15’inci yüzyıla kadar hüküm süren Khmer İmparatorluğu döneminden kalma tarihi yapılar arasında yer alıyor.
Sınırın nereden geçtiği ve tapınakların mülkiyeti konusundaki anlaşmazlıklar, onlarca yıldır uluslararası mahkemelere taşınmasına rağmen çözüme kavuşmadı. 1962’de Uluslararası Adalet Divanı, Preah Vihear Tapınağı'nın egemenliğini Kamboçya’ya vermiş, ancak çevresindeki alanın statüsü belirsiz kalmıştı.
ÇİN, BU KRİZDE NASIL BİR ROL OYNUYOR?
Çin, her iki ülkenin de en büyük ticaret ortağı konumunda ve bölgedeki etkisini her geçen yıl artırıyor. Tayland'da Çin’in desteğiyle Bangkok’u Çin’in güneybatısına bağlayacak bir demiryolu inşa ediliyor. Kamboçya’da ise Çin finansmanıyla ülkenin en büyük havalimanı ve ilk otoyolu yapılıyor.
Bu süreçte ABD’nin Tayland ve Kamboçya’ya yönelik ithalat vergilerini artırma tehdidi, bölgedeki Amerikan etkisini sorgulatmaya başladı. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, bu ay Kamboçya Başbakan Yardımcısı ile görüşerek ABD’yi sert sözlerle eleştirdi ve Çin’in, Tayland-Kamboçya arasındaki krizin çözümünde “yapıcı bir rol oynayacağını” duyurdu.
Çin Dışişleri Sözcüsü, her iki ülkenin de Çin’in dostane komşuları olduğunu vurgulayarak, taraflar arasında barışçıl diyalog kurulması için çalıştıklarını söyledi.
SINIR ANLAŞMAZLIĞI KAÇ YILLIK?
Tayland ve Kamboçya arasında sınır tartışmaları yüzlerce yıl öncesine dayanıyor. Bugünkü kriz ise, 1907 yılında Fransız sömürge döneminde çizilen haritanın iki ülke tarafından farklı yorumlanmasından kaynaklanıyor.
2008 yılından bu yana zaman zaman askeri çatışmalar yaşansa da, son büyük can kayıplı çatışma 2011’de yaşanmıştı. Dün yaşanan silahlı çatışmalar, 14 yıl aradan sonra bölgedeki en ciddi sınır krizi olarak kayıtlara geçti.