“Kemal’in ordusu tükenmiştir. Kemal bunu ustalık ve hilelerle saklamayı başarmaktadır. Yunan Ordusu, Kemal’in ordusundan çok daha üstün ama yorgundur.”
İstanbul’dan Patrik IV. Meletios, Yunanistan Başbakanı Venizelos’a gönderdiği 20 Nisan/3 Mayıs 1922 tarihli mektubunda bu satırları kaleme almıştı. Bu mektubu Dr. Esra Özsüer’in neredeyse bin sayfalık Megali İdea: 1821 Mora İsyanı’ndan 1922 Küçük Asya Bozgunu’na kitabından okuyorum. Megali İdea öyle bir kitap ki dipnotları yaklaşık iki yüz sayfa! Esra Özsüer ilk kez Yunanistan’daki resmî arşivlerde kapsamlı akademik çalışmalar yaparak, şimdiye dek Türkçe literatürde yer almamış belge, rapor, propaganda materyali ve döneme ait Yunan iç yazışmalarını inceleyerek bu kıymetli eseri yazmış. Buraya sonra dönelim. Şimdi kitabın bizi 1922 yılına götürdüğü ‘Megali İdea’nın Sonu’ bölümüne bakalım.
***
Sözünü ettiğim mektuba bu son bölümde ‘Türk’ün Var Olma Savaşı, Büyük Taarruz’ başlığı altında yer verilmiş. Mektubun gönderildiği sıralarda Ankara’daki tabloyu da çizmiş yazar. Meclis’teki muhalif grup hem taarruzun ertelenmesini istiyor hem de Mustafa Kemal Paşa’ya verilmiş Başkumandanlık kanununun yenilenmemesini. Türk Ordusu taarruza hazırlanırken Ankara’da ordunun çürümüş durumda olduğundan dem vuran mebuslar… Felaketin kaçınılmaz olduğunu haykıran mebuslar… Üstelik Başkumandanlık kanununun yenilenmesini de engelliyorlar.
Kara Vasıf Bey gibi bazı muhalif mebuslar, Sakarya Muharebesi’nden beri ordunun yerinden kıpırdayamadığını, bundan böyle de kıpırdayamayacağını ileri sürüyorlar. Meclis’te yapılan gizli müzakereler sürekli olarak dışarı sızıyor. Ortalık işgal kuvvetlerine çalışan hainler -hadi nezaketle söyleyelim casuslar- ile dolu.
Ve Mustafa Kemal… Öyle bir deha düşünün ki aynı anda hem cephede savaşıyor hem de mecliste siyasi mücadele veriyor. Sıklıkla ordunun moralini bozacak açıklamalardan kaçınılmasını istese de içerideki hainlerin gizli bilgileri sızdırmasına izin veriyor. Düşman istihbaratını ustaca yanıltıyor. Düşmana ‘küçük sürprizler’ yapabilmek için Büyük Taarruz kararını titizlikle gizliyor.
Ve Türk milletini yarın kutlanacak olan 30 Ağustos Zafer Bayramı’na götürecek Büyük Taarruz 26 Ağustos sabahı saat 05.00’te topçu ateşiyle başlıyor. Muhalif mebuslar da Yunan Ordusu kadar şaşırmış ve üzülmüş müydü acaba? Yüz yıl sonra çıkıp “Keşke Yunan kazansaydı” dediklerine göre öyle olmalı.
Ve sevgili yurttaşım, bir gün umutsuzluğa düşersen, oku! Gerçek tarihi gerçek kaynaklardan yazılmış kitaplardan oku!
***
Dr. Esra Özsüer’den akademik makaleleri sayesinde ilk defa haberdar oldum. Anadolu’daki Yunan askerlerinin ailelerine, eşlerine, çocuklarına yazdıkları mektupları onun makalelerinde okumuştum. Sonra peşine düşüp bir kitap yazması için ısrarcı olmuştum. Zaten yazmakta olduğunu öğrenince dört gözle beklemeye başlamıştım. İlk kez Yunan arşivleri taranarak, Yunan kaynaklarından Türklerin kurtuluş mücadelesi anlatılmış oldu. Bu yükte de içerikte de ağır kitabı açık ve sürükleyici bir dille yazmış olması da ayrıca takdire değer…
Megali İdea: 1821 Mora İsyanı’ndan 1922 Küçük Asya Bozgunu’na, Osmanlı’nın son yüzyılına, Yunan milliyetçiliğine ve modern Doğu Akdeniz tarihine ilgi duyan herkes için hem değerli bir kaynak hem de özgün bir başucu kitabı. İyi ki bunca emek verilmiş de yazılmış.
